Omugyera gwa Rwizi ogurikuha amaizi abantu n'amakorero omururembo rwa Mbarara n'ebicweka ebyehinguririize. PHOTO: FRED TURYAKIRA
N’ebya ELI AKIZA
Tauni Kanso ya Kaberebere, erikushangwa ahaburaingwa bwa kiromita 13 kuruga omururembo rwa Mbarara haihi na disiturikiti ya Isingiro, egizireho okutunguuka kuhango ekintu ekikirizeyo kureetwaho okukoresa amaizi ag'ahansi y'eitaka.
Omubuhangwa bwagwo, omwanya gwa Kabeerebere gwomire kandi nigukira kuteerwa ekyanda ahi abantu abaingi barikugyenda engyendo naingwa barikusherura amaizi g’okukoresa emirimo y’omuka hamwe n’ey’eby’obushuubuzi.
Obu emyanya y’okutungiraho amaizi g'ahansi y'eitaka yaabeire etakazoirwe ahi enshuro zaatimbirwe, omwanya ogu gukaba guri ekyaro munonga kandi hatariho ntunguuka erikureebeka. Beitu hoona, ku haatandikire kutunga amaizi g'ahansi y'eitaka, haatandika kubaho empinduka eyatandikire kwombeka nyensya y’etauni egi.
N’obu enshuro nyingi zaazoirwe omumwanya ogu, enshuro emwe omukyaro kya Kikokwa niyo eine amaizi garikumara omumbeera zoona ez’obwire, enshonga ahabw’enki enkumi n’enkumi z’abantu abarikutuura omu tauni egi obumwe nibateera enyiriri kutunga amaizi.
Emwe ahamiti y'emigano ebyairwe ahamyegyego omugyera gwa Rwizi omururembo rwa Mbarara ehairwe aba Action in Disaster Training Services
Ntare David, ori mukuru w’entebe ya 2 ahabwa Kabeerebere ey’oburugwa-eizooba, omu Tauni Kanso ya Kabereebere naagira ngu ayereebeire naagye etauni egi erikutunguuka kuruga ahari busha kuhisya omumbeera yaayo ei erimu hati ahi etungire abantu barikurenga omuri 30,000.
David nayongyera agira ngu haihi kimwe kya kabiri ky’omubaro gw’abantu omuri Kabeerebere nibagaitsirwe ahamaizi g'ahansi y'eitaka ahabw’okuba ebishare bikiri ahaiguru nikyo barikucweramu kukoresa aga za rwecunda hamwe n’amaziba agabari haihi, ekirikureetera abataine maani kutunga amaizi kikyererezi ahabw’enyiriri naingwa n’okugatabanira ahanshuro zaago.
Arikugambaho na TV West/Radio West, Patrick Kajumba, omwe omubatuura b’etauni egi, naagira ngu omwanya ogu gutunguukire gwahika aharurengo oru enshuro emwe y’amaizi etakibaasika.
Naayongyera agira ngu Gavumenti hoona nabwo neyetaaga kuta amaani omumiringo y’okugyegyena amaizi ahabw’okuba amaizi amaingi ag’ahansi y’eitaka nigareebeka kuba gagumire ekirikureetera obuzibu omukugakoresa gatagyegyeine gye.
Kajumbwine Kaweesa, ceyamaani wa Tauni Kanso ya Kabeerebere nashaba Gavumenti kutaho sente z’okutimba enshuro ezindi ez’amaizi ga rwecunda kwongyerera ahari rwecunda emwe eri ahari Kikokwa. Naagira ngu amaizi agarikuba gatungirwe kuruga omumwanya ogutarimu mwonyo, nikibanguhira kukira enshuro ezindi ez’amaizi.
“Okurugiirira ahaku Kabeerebere ekozirwemu, titwine ntebeekanisa nungi eriho erikukora ahari kasasiro kandi eki nikireetera kasasiro yoona yaijura omumaizi agari ahamutwe gw’eitaka. Amaizi agarikutamburira ahansi y’eitaka nigwo gwakubeire omuringo omurungi,” Kajumbwine nikwo arikugira.
Nayongyera agira ngu nikitwara sente nyingi kandi nikiteganisa kugura amaizi agarikuheebwa National Water kandi tikirikubaasika buriijo.
“Haaba hatariho maizi, titurikubaasa kutuura, nangwa n’obu zaakuba enyamaishwa zaitu. Omukyanda, buri omwe omuri Kabereebere nairukangira ahari rwecunda egyo. Nangwa nitugura n’amaizi ahari Sh. 500 kuruga ahabantu abarikugatangiriza.”
Emmanuel Ahimbisibwe, omuhangu omubintu ebiine amagara n’ebibyehinguririize kandi orikukurira ekigome ekya Action in Disaster Training Services, ekigombe ekihaire omuganda gw’amaani omukureeberera emigyera omu Uganda arikurabira omubyara emiti y’emigano ahamyegyego y’emigyera, naagira ngu bacweiremu kureeberera emigyera barikubyara emiti y’emigano ahamyegyego y’emigyera, n’ekigyendererwa ky’okugarura busya emyegyego egi hamwe n’okwongyera ahamaizi agarikuguma omumigyera ya Uganda ahi emigano erikuhika 150,000 ebyairwe.
Emmanuel Ahimbisibwe (owakabiri kuruga bumosho) na Fredrick Mugira (buryo) abarikukurira ekigombe ekya Action in Disaster Training Services baine abakuru kuruga omu Centenary Bank omuhururu y'okubyara emigano ahamyegyego y'omugyera gwa Rwizi omuri Mbarara enshumi nkye ehweire. PHOTO: FRED TURYAKIRA
Kuhikaanisa eki n’amaizi ag’ahansi y’eitaka, emigano eine emizi mingi kandi y’amaani erikuhwera omukugyegyena amaizi hamwe n’okukwata eitaka. Naagira ngu okubyara emigano mingi nikiija kuhwera kugarura busya emyegyego y’emigyera hamwe n’okugumya amaizi obwire bwona.
Omumuringo nigwo gumwe, naagira ngu, ku obwingi bw’amaizi omumigyera burikugarurwaho, orurengo rw’amaizi nirweyongyera agumize ng uku harikubaho obwingi bw’amaizi omumigyera n’enyanja, amaizi ag’ahansi y’eitaka nago nigeyongyera omunyanya erikuba etaine maizi g’ahansi y’eitaka agarikumara.
Jeconius Musingwire, omuhangu omuby’obuhangwa ebitwehinguririize omukyanga naatugambira ahakakwate akari ahantunguuka hamwe n’omwanya ogwine amaizi garikumara.
Omuti gw'omugano, ahabw'emizi mingi yaagwo, gwine amaani maingi g'okukwata eitaka kandi ni murungi ahakugyegyena amaizi agari omu itaka. PHOTO: FRED TURYAKIRA
Arikugaaniira na TV West/Radio West, Musingwire naagira ngu entunguuka neekuratira omuringo ogu amaizi garikwijamu, enshonga ahabw’enki ebyanga ebiine amaizi makye bitatunguukire wagyera-gyeranisa n’ebyanga ebiine amaizi maingi.
Jeconius naagira ngu okukoresa amaizi omumaka, omukutaho amakorero hamwe n’endiijo miringo y’entunguuka byona nibishagikwa okubaho kw’amaizi omukyanga.
Obwa hati etauni ya Kabereebere ekuzire yaahisya amaka garikurenga omuri 1,500 oteireho n’endiijo mirimo y’entunguuka ekozirwe n’omubaro gw’abantu barikuhika 30,000 abarikuba bagirimu omu ihangwe n’abandi 40,000 abarikuba bagirimu ekiro. Ahabw’okuriraana orurembo rwa Mbarara, abantu abarikukorera omururembo nibaraara omuri Kabeerebere nyekiro
#WestUpdates